Onlangs hadden we met het Allyens-team een (vriendelijke) discussie over professionaliteit, vooral over hoe mensen een e-mail als onprofessioneel kunnen zien als deze niet foutloos is geschreven. Onze meningen verschilden van elkaar en de discussie inspireerde stagiaire Lin om dit artikel te schrijven en ook een webinar op te stellen. De webinar kan je herbekijken op ons platform, maar lees zeker ook verder.   

Als een neurodiverse persoon met een brein dat niet van grammatica en spelling houdt, kan ik behoorlijk gepassioneerd raken over het onderwerp “professionaliteit”. Ik heb  bijvoorbeeld al fronsende wenkbrauwen ervaren wanneer mensen mijn e-mails (waar ik vaak vrij veel tijd aan besteedde) zagen, om dan later te horen: ‘Je komt wel heel professioneel over in persoon.’ Ik ken de strijd van het niet passen binnen professionele normen. Hierdoor kan het definiëren van ‘professionaliteit’ voor jezelf een complexe reis zijn en soms misschien wel een strijd.

Wat is ‘professionaliteit’?

Online zien we dat The Britannica Dictionary professionaliteit definieert als: “de deskundigheid, het goede beoordelingsvermogen en het beleefde gedrag dat verwacht wordt van iemand die getraind is om een job goed uit te voeren”

Ik vraag me af, als je dit hoort, vind je jezelf terug in deze definitie? Persoonlijk vind ik deze definitie vrij vaag. Er zijn bijvoorbeeld mensen die mogelijk niet als professioneel worden beschouwd alleen op basis van hun uiterlijk (zie discriminatie van zwarte mensen op de werkplek vanwege “onprofessionele” kapsels) of op basis van de manier waarop ze spreken (spraakstoornissen, angststoornisen, enzovoort), of de manier waarop ze zich uitdrukken (een hoofddoek dragen, korte rokken dragen, leuk gekleurd haar hebben, enzovoort). Alleen al door dit kun je de complexiteit zien van de term. En we zijn nog maar aan het begin van het artikel. 

Waarom gebruik ik aanhalingstekens bij ‘professioneel’? Dat komt omdat wat jij als professioneel beschouwt en wat ik als professioneel beschouw waarschijnlijk verschillend is. Professionaliteit is een sociaal construct. Niet alleen dat, maar Leah Goodridge, een advocaat en docent, heeft onderzoek gedaan en professionaliteit gedefinieerd als een raciaal construct. Vaak kijken we naar professionaliteit vanuit een wit (mannelijk) centraal perspectief. Amerikaanse grassroots-organisatoren en wetenschappers Tema Okun en Keith Jones zijn het daarmee eens en stellen dat het zelfs voortkomt uit een cultuur van witte supremacy:

“Deze cultuur bevoordeelt expliciet en impliciet het wit-zijn en discrimineert tegen niet-westerse en niet-witte normen met betrekking tot kledingvoorschriften, spraak, werkstijl en stiptheid.”

De evolutie van professionaliteit

Om te begrijpen van waar die sociaal construct komt, is het essentieel om rekening te houden met de historische context van professionaliteit. Historisch gezien heeft professionaliteit zich over eeuwen ontwikkeld, gevormd door culturele normen, economische omstandigheden en machtsdynamieken. Vanaf de oorsprong in middeleeuwse gilden tot de moderne interpretatie ervan heeft professionaliteit ingrijpende veranderingen ondergaan, vaak weerspiegelend wat gangbaar was in de samenleving en heersende hiërarchieën. Bijvoorbeeld, in het verleden werden vrouwen vaak uitgesloten van veel beroepen. Echter, de 20ste eeuw getuigde van een grote verschuiving, met vrouwen die verschillende terreinen betraden, traditionele gendernormen uitdaagden en de definitie van professionaliteit opnieuw vormgaven. Echter, zelfs toen vrouwen deze terreinen betraden, bleven de bestaande normen van professionaliteit vaak gedefinieerd vanuit een overwegend mannelijk perspectief. Vrouwen bevonden zich in de uitdagende positie om traditionele verwachtingen te navigeren terwijl ze pleiten voor een bredere en meer inclusieve definitie van professionaliteit.

Een voorbeeld van hoe vrouwen nog steeds beïnvloed worden door de term ‘professioneel’ is mijn vriendin die graag rokken draagt. Ze draagt ze alleen buiten haar werk omdat ze een specifiek idee heeft van wat als professioneel en acceptabel wordt beschouwd. Ze vertelde me eens dat ik waarschijnlijk zou moeten investeren in wat meer professionele kledingstukken, omdat mijn kleding relatief jong en eigenzinnig is. Ik denk dat dit voortkomt uit haar eigen angst om als onprofessioneel te worden beschouwd, aangezien vrouwen vaak meer (ongepaste) opmerkingen krijgen over hun kleding dan mannen (JUMP, 2016).

De negatieve gevolgen van professionaliteit

Over het algemeen is het doel van professionaliteit niet slecht. Het idee om op tijd te zijn, je werk te doen (zodat je je collega’s niet tot last bent) en goed te werken en communiceren met anderen is iets wat veel mensen zullen waarderen. Echter, wanneer dit construct in de praktijk wordt gebracht, wordt het vaak gebruikt op manieren die het moeilijker maken voor vrouwen, gender non-conforme personen en mensen van kleur. Dit betekent dat het oorspronkelijke doel van professionaliteit verloren gaat. De regels zijn ook nooit consistent van toepassing op mannen en vrouwen en op witte mensen en mensen van kleur bij het omgaan met problemen op kantoor.

Om verder te gaan op het feit dat bepaalde groepen meer worden beïnvloed door ‘professionaliteit’, kunnen we intersectionaliteit niet vergeten, een term eerst gebruikt door Kimberlé Crenshaw, die de onderlinge verbondenheid benadrukt van sociale categorieën zoals ‘ras’, gender, seksualiteit klasse en meer. Intersectionaliteit benadrukt de unieke uitdagingen waarmee individuen te maken hebben die behoren tot meerdere gemarginaliseerde groepen. Bijvoorbeeld, een Zwarte vrouw kan discriminatie ervaren niet alleen op basis van haar geslacht, maar ook op basis van haar ras. Deze dubbele last kan het nog moeilijker maken om binnen het traditionele kader van professionaliteit te passen, dat vaak wordt gedefinieerd vanuit een wit (mannelijk) perspectief.

Professionaliteit voelt aan als het moeten passen in een voorgevormde mal die niet of nauwelijks wordt gecommuniceerd, en op het moment dat je niet in deze mal past, wordt je afgestraft. Maar wat als er gewoon geen manier is om jezelf in deze mal te vormen? Wat als dit vervormen een grote impact heeft, niet alleen op je mentale gezondheid maar ook op je algemene motivatie? Dan beland je in een vicieuze cirkel van willen professionaliseren, je authentieke zelf verbergen, moe worden van het doen ervan, en niet als professioneel worden gezien vanwege dit alles.

Moderne professionaliteit kan ons veranderen in eendimensionale werknemers in plaats van intrigerende mensen met verschillende gevoelens, doelen en meningen. En is dat niet jammer? We hebben allemaal onze sterke en zwakke punten, maar vanwege een sociaal construct worden sommige van onze sterke punten gezien als zwakheden, ook al zouden we zoveel meer kunnen zijn dan alleen die gekaderde verwachtingen.

Oplossingen
Terwijl het essentieel is om de beperkingen en vooroordelen van moderne professionaliteit te erkennen, is het even belangrijk om alternatieve oplossingen te verkennen die kunnen leiden tot een meer inclusieve en authentieke werkomgeving zonder concessies te doen aan de normen op de werkplek. Hier zijn een paar mogelijke benaderingen die een constructieve invalshoek kunnen bieden voor de discussie: 

Hoewel het essentieel is om de beperkingen en vooroordelen van de moderne professionaliteit te erkennen, is het net zo belangrijk om alternatieve oplossingen te verkennen die kunnen leiden tot een meer inclusieve en authentieke werkomgeving zonder de normen van de werkplek in gevaar te brengen. Hier zijn een paar mogelijke benaderingen die de discussie een constructieve invalshoek kunnen geven:

• Erkennen dat de one-size-fits-all-benadering van professionaliteit mogelijk niet geschikt is voor iedereen. Bedrijven kunnen meer flexibele professionaliteitsnormen aannemen. Dit kan inhouden dat werknemers enige controle hebben over hun kledingvoorschriften of het aanmoedigen van verschillende werkstijlen die aansluiten bij individuele voorkeuren en kwaliteiten.

• Moedig open dialoog en feedback van werknemers aan over wat zij als professioneel en respectvol beschouwen. Deze voortdurende conversatie kan organisaties helpen hun normen aan te passen om beter de waarden van hun personeel weer te geven.

• Employee resource groups (ERGs) of werknemersgroepen met gedeelde kenmerken of ervaringen kunnen een belangrijke rol spelen bij het vormgeven van een meer inclusieve werkplek. Deze groepen brengen werknemers samen en kunnen pleiten voor veranderingen in de normen van professionaliteit om beter aan de behoeften en verwachtingen van deze groepen te voldoen.

Het concept van ‘professionaliteit’ is een complex en evoluerend sociaal construct dat vaak tekortschiet in inclusie en authenticiteit. Het is een term die van persoon tot persoon verschilt en sterk wordt beïnvloed door historische-, culturele- en machtsdynamieken. De rigide toepassing van professionele normen kan uitdagend zijn voor gemarginaliseerde groepen, omdat het neigt naar een overwegend wit (mannelijk) perspectief, waardoor het moeilijk wordt voor personen om zich volledig uit te drukken en trouw te blijven aan hun identiteit.

In onze zoektocht naar een meer inclusieve en authentieke professionele wereld, laten we niet vergeten dat de ware kracht van een organisatie niet ligt in conformiteit, maar in het omarmen van de ingewikkelde structuur van menselijke ervaringen, perspectieven en identiteiten.

Bekijk onze webinar en leer meer over professionaliteit en normdenken in de maatschappij, de organisatie en marketing!